W rzadkich przypadkach chciwość producentów, aby zarobić więcej pieniędzy poprzez obniżenie jakości swoich produktów, doprowadziła do celowego dodawania zanieczyszczeń chemicznych do żywności. Zanieczyszczenia te zwykle mają szkodliwy wpływ na zdrowie konsumentów, o czym świadczą dwa przykłady podane poniżej.
Zdjęcie: Canva
The most common use of melamine is in combination with formaldehyde to create melamine resin that is used in plastics industry to make durable tableware, countertops and glues (South et al., 2011). However, melamine can contaminate food and this has very serious health consequences to humans and animals.
Melamine contamination in food first appeared in 2007 in North America when thousands of dogs and cats suffered from kidney failure after consuming pet food. After investigation of the incident, melamine was found in the wheat gluten and rice protein that were used as thickening and binding ingredients (Lawley et al., 2012). In 2008, melamine appeared again in food, as one of the biggest scandals in food industry history. Dairy products from China, especially milk powder for the preparation of infant formula, contained diverse concentrations of melamine that led to kidney disease and at least six deaths in babies (Lawley et al., 2012). Contaminated foods have been found all over the world and many food products were recalled from the markets. It is thought that melamine was deliberately added to these products to increase the protein content and consequently the profits (South et al., 2011).
Food products such as milk powder, dried egg products and high-protein ingredients should be purchased only from low-risk sources. Melamine in food can also come from plastic packaging or processing equipment, but on very low levels that are not harmful to health. Although melamine is not genotoxic or teratogenic, it forms crystals in the urine leading to kidney and bladder stones that can cause fatal kidney failure (Lawley et al., 2012).
Image from Canva
There is a growing concern about the safety of the legal food colorants and also a trend to replace the synthetic colorants with natural products. However, some illegal dyes have been detected in foods. An incident in 2003, similar to melamine, revealed that chili powder and related products originating from India were contaminated with Sudan dyes, a group of chemicals that have been historically used in industry to colour products such as shoe polish, automotive paints and petroleum derivatives (South et al., 2011). Although Sudan dyes are toxic and not permitted as food colouring, they were added to the chilli powder to make it look of a better quality than it actually was. The chilli powder was added as ingredient in various sauces, which were consequently added in a range of ready-to-eat meals (South et al., 2011).
Other dyes that have been identified to be potentially harmful to human health include methyl yellow, orange II, rhodamine B, chrystal violet, rose bengal, chrysoidine, and malachite green (Oplatowska-Stachowiak & Elliott, 2016). Chrysoidine has been used illegally as a dye in soybean milk or to dye low-cost fish to imitate expensive and superior in quality yellow-fin tuna (Oplatowska-Stachowiak & Elliott, 2016). Orange II, methyl yellow, and rhodamine B are also consistently detected in foods, mainly in imported foods to the EU (Oplatowska-Stachowiak & Elliott, 2016).
All these dyes have genotoxic or carcinogenic effects to humans, causing liver tumours, bladder cancer and hyperactive behaviours in children (Oplatowska-Stachowiak & Elliott, 2016).
Image from Canva
Najczęstszym zastosowaniem melaminy jest połączenie z formaldehydem w celu wytworzenia żywicy melaminowej, która jest wykorzystywana w przemyśle tworzyw sztucznych do produkcji trwałych zastaw stołowych, blatów i klejów (South i in., 2011). Jednak melamina może zanieczyszczać żywność, co ma bardzo poważne konsekwencje zdrowotne dla ludzi i zwierząt.
Zanieczyszczenie żywności melaminą po raz pierwszy pojawiło się w 2007 roku w Ameryce Północnej, kiedy tysiące psów i kotów cierpiało na niewydolność nerek po spożyciu karmy dla zwierząt domowych. Po zbadaniu incydentu stwierdzono obecność melaminy w glutenie pszennym i białku ryżowym, które były stosowane jako składniki zagęszczające i wiążące (Lawley i in., 2012). W 2008 roku melamina ponownie pojawiła się w żywności, co spowodowało jeden z największych skandali w historii przemysłu spożywczego. Produkty mleczne z Chin, zwłaszcza mleko w proszku do przygotowania preparatów dla niemowląt, zawierały różne stężenia melaminy, które prowadziły do chorób nerek i co najmniej sześciu zgonów u niemowląt (Lawley i in., 2012). Zanieczyszczona żywność została znaleziona na całym świecie, a wiele produktów spożywczych zostało wycofanych z rynku. Uważa się, że do tych produktów celowo dodawano melaminę w celu zwiększenia zawartości białka, w celu zysków (South i in., 2011).
Produkty spożywcze, takie jak mleko w proszku, suszone produkty jajeczne i składniki wysokobiałkowe, powinny być kupowane wyłącznie ze źródeł niskiego ryzyka. Melamina w żywności może również pochodzić z plastikowych opakowań lub urządzeń przetwórczych, ale na bardzo niskich poziomach, które nie są szkodliwe dla zdrowia. Chociaż melamina nie jest genotoksyczna ani teratogenna, tworzy kryształy w moczu prowadzące do kamieni nerkowych i w pęcherzu moczowym, które mogą powodować śmiertelną niewydolność nerek (Lawley i in., 2012).
Już w grudniu 2007 r. chińskie mleczarnie zaczęły otrzymywać skargi klientów przypisujące choroby u niemowląt preparatom dla niemowląt i powiązanym produktom mlecznym. Na początku maja 2008 r. odnotowano pierwszą powiązaną śmierć niemowląt; do czerwca 2008 r. powszechne stały się doniesienia o kamieniach nerkowych u dzieci, przy czym większość z nich była związana z konkretnymi markami preparatów do początkowego żywienia niemowląt. Tydzień przed Letnimi Igrzyskami Olimpijskimi 2008 w Pekinie inspektorzy odkryli melaminę w mleku w proszku w Sanlu, jednej z największych chińskich mleczarni i producenta wiodącej marki sproszkowanej mieszanki dla niemowląt. Władze lokalne w Shijiazhuang powiadomiły rząd prowincji Hebei o zaistniałej sytuacji dopiero 9 września, kilka tygodni po zakończeniu igrzysk olimpijskich. Pod koniec września zmarło sześcioro (6) dzieci, ponad 50 000 było leczonych z powodu problemów z moczem lub nerkami, a prawie 300 000 dzieci doświadczyło pewnego rodzaju uszkodzenia nerek. Ponad 22 miliony dzieci zostało przebadanych pod kątem uszkodzenia nerek. Sproszkowane preparaty do początkowego żywienia niemowląt od zaangażowanych producentów były eksportowane do pięciu krajów, a inne zanieczyszczone produkty eksportowano do jeszcze większej liczby krajów. W dniu 11 września 2008 r. władze chińskie poinformowały Światową Organizację Zdrowia o skażeniu. Melaminę wykryto w chińskich cukierkach, kawie rozpuszczalnej i innych produktach. Unia Europejska zakazała chińskich przetworów mlecznych od 2002 roku, a 26 września rozszerzyła zakaz na wszystkie chińskie produkty złożone zawierające mleko lub przetwory mleczne przeznaczone dla niemowląt, w tym cukierki, herbatniki, czekoladę, toffi lub ciasta.
Drobni producenci i przetwórcy mają niewielkie formalne wykształcenie w zakresie bezpiecznego obchodzenia się z żywnością, mogą nie pozwolić sobie na wyposażenie bezpieczeństwa i nie można ich zidentyfikować w sieciach łańcucha dostaw. Same przepisy nie zapewniają integralności, jakości ani bezpieczeństwa dostaw żywności, a zapobieganie każdemu incydentowi fałszowania żywności nie jest realistyczne.
Istnieje rosnąca obawa o bezpieczeństwo legalnych barwników spożywczych, a także tendencja do zastępowania syntetycznych barwników produktami naturalnymi. Jednak niektóre nielegalne barwniki zostały wykryte w żywności. Incydent z 2003 r., podobny do melaminy, ujawnił, że proszek chili i powiązane produkty pochodzące z Indii były zanieczyszczone barwnikami sudańskimi, grupą chemikaliów, które były historycznie stosowane w przemyśle do barwienia produktów, takich jak pasta do butów, farby samochodowe i pochodne ropy naftowej (South i in., 2011). Chociaż barwniki sudańskie są toksyczne i niedozwolone jako barwniki spożywcze, dodano je do chili w proszku, aby wyglądały lepiej niż w rzeczywistości. Proszek chili dodawano jako składnik do różnych sosów, które w konsekwencji dodawano do szeregu gotowych do spożycia posiłków (South i in., 2011).
Inne barwniki, które zostały zidentyfikowane jako potencjalnie szkodliwe dla zdrowia człowieka, obejmują żółcień metylową, orange II, rodaminę B, fiolet krystaliczny, różę bengalską, chrysoidynę i zieleń malachitową (Oplatowska-Stachowiak i Elliott, 2016). Chrysoidyna była nielegalnie stosowana jako barwnik w mleku sojowym lub do barwienia tanich ryb w celu naśladowania drogiego i doskonałego jakościowo tuńczyka żółtopłetwego (Oplatowska-Stachowiak i Elliott, 2016). Oranż II, żółcień metylowa i rodamina B są również konsekwentnie wykrywane w żywności, głównie w żywności importowanej do UE (Oplatowska-Stachowiak i Elliott, 2016).
Wszystkie te barwniki mają działanie genotoksyczne lub rakotwórcze dla ludzi, powodując nowotwory wątroby, raka pęcherza moczowego i zachowania nadpobudliwe u dzieci (Oplatowska-Stachowiak & Elliott, 2016).